Uit geologisch onderzoek van de Universiteit van Utrecht blijkt dat de eerste aanzet van de Lek rond 200 v.Chr. is ontstaan, als gevolg van een doorsteek van een oeverwal bij Wijk bij Duurstede en Rijswijk. Rond het begin van onze jaartelling werd de Lek een actieve(re) rivier als zijtak van de Rijn voor de afvoer van het Rijnwater. De oudste geschreven bronnen vermelden de naam van de rivier tussen de tweede helft van de 8e eeuw en de eerste helft van de 10e eeuw als Lokkia(m) en Loccham. De Lek eindigde voor de 9e eeuw bij Lexmond in de rivier de Ammer (na de 9e eeuw ook de Lek genoemd). Het actiever worden van de Lek leidde tot een langzame dichtslibbing van de Kromme Rijn, maar de verplaatsing van de hoofdstroom door de Lek in plaats van de Kromme Rijn, gebeurde pas op zijn vroegst in de 10e eeuw. De Lek werd in 1122 definitief de hoofdstroom van de Rijn omdat bij Wijk bij Duurstede de oorspronkelijke Rijnloop werd afgedamd.